Steenfabriek
 
Als je op de Kuiperberg loopt, dan kun je in de buurt van het landkruis een diepe kuil zien, waarin water staat. Daarachter zie je ook enkele huisjes staan. Even verderop richting Almelo kun je een weg in, die naar de Kleikoel voert. Met die Kleikoel wordt het wijkje bedoeld waar (vakantie-)huisjes staan. De naam Kleikoel heeft te maken met dat grote gat, die diepe kuil(koel). Op die plaats werd geruime tijd klei afgegraven. Waarom werd daar klei gegraven en wanneer gebeurde dat?
 
In Ootmarsum heeft vele jaren een steenfabriek gestaan. De familie Scholten was de eigenaar van deze steenfabriek van 1910 tot 1968. J. H. B. Scholten woonde in Borne en kocht de Ootmarsumse steenfabriek in 1910. Later zette zijn zoon J. Scholten het bedrijf voort en tenslotte was H. Scholten nog een tijdlang directeur. Grote steenfabrieken gingen samenwerken en de kleine steenfabriek in Ootmarsum kon daar niet tegenop boksen. In 1968 werd besloten met het maken van stenen te stoppen. Van het uitgestrekte terrein werd daarop een vakantiegebied gemaakt met vakantiehuisjes.
 
Nu hebben we het alleen nog maar over de laatste eigenaars van de steenfabriek gehad. Maar zoals er zoveel heel oud is in Ootmarsum, is dat ook met de steenmakerij het geval.
 
Het maken van stenen en dakpannen gebeurde al heel vroeg. Het was al heel lang bekend dat van de klei die rondom Ootmarsum in de bodem zat, hele goede stenen gebakken konden worden. In oude archiefstukken wordt al over het jaar 1614 (!) gesproken. In die tijd werden al dakpannen gemaakt in een tichelarij of tichelwerk. Dat was aan de Laagsestraat op het erve Splinterinckhof.
 
De klei op de Kuiperberg was echter nòg beter. Daar werd toen een bedrijf gevestigd dat Tichelwerk werd genoemd. De naam leeft nog voort in de straatnaam en de uitspanning. Op de eerste plaats werden daar dakpannen gemaakt. In de loop der jaren ging men over op het maken van bakstenen.
 
De klei werd met de schop afgegraven. Daarna werd die klei in vormpjes gepakt en opgeslagen in droogschuren. Na een poosje werden ze dan in de veldoven gezet. Deze werd aangestoken en als de stenen na verloop van tijd hard genoeg waren, werd het vuur in de veldoven gedoofd. De stenen konden er dan worden uitgehaald. Je snapt wel dat dit alles zwaar werk was.
 
Op deze manier gebeurde het stenen maken op de Kuiperberg vele jaren. Er zijn nog namen bekend van inwoners van Ootmarsum die eigenaar waren van de steenfabriek. Dat waren Bloemen, N. Noordhuis, A. ten Bokum, H. Avéres, J. Teusse en H. Staverman.
 
In 1910 werd, zoals net gezegd J. Scholten uit Borne eigenaar. Hij ging de fabriek moderniseren. Het belangrijkste daarbij was het bouwen van een ringoven. Het voordeel boven de vroegere veldoven was, dat een ringoven altijd kon blijven branden. De ring bestaat uit een aantal afzonderlijke kamers. Als het vuur in de éne kamer brandt en daar stenen worden gebakken, kan een andere kamer al vast weer worden volgepakt. Zijn de stenen in de eerste kamer hard, dan kan het vuur direct naar de volgende kamer worden geleid, waar al weer stenen klaar liggen. Daarom moest het stoken van de steenoven in ploegen gebeuren, zodat er dag en nacht gewerkt kon worden. Het vuur mocht immers niet uitgaan.
 
De stenen van Scholten uit Ootmarsum kregen in Twente, maar ook daarbuiten een grote bekendheid, omdat ze zo hard waren. Veel huizen in Ootmarsum zijn van Scholten-stenen gebouwd.
 
Twents
1.A heel vroo wedn d’r vlak boetn Oatmössche dakpann maakt; dat gebeurn op ’t Tichelwark.
2.’n Lestn directeur van ’t Steenfebriek op ’n barg wedn Schoeltn-Jantje neumd.
3.Nen ringoamd bleef ’t hele joar, dag in dag oet braandn. De stokkers warkn in ploogn, dus ok ’s nachens en zondaangs.
4.De baksteen’ van de Schoelte wadn bekèènd, umdat ze zoa had wadn.